چگونه اعتماد به نفس کودک را بالا ببریم ؟

اعتماد به نفس، گوهری گرانبها در وجود انسان است که در دوران کودکی شکل می‌گیرد و در بزرگسالی ثمرات خود را به بار می‌آورد. عواملی متعددی می‌توانند بر اعتماد به نفس کودکان تاثیر منفی بگذارند و به مرور زمان، آن را از بین ببرند. شناخت این عوامل، اولین قدم برای یاری رساندن به کودکانی است که با کمبود اعتماد به نفس دست و پنجه نرم می‌کنند.

در ادامه به بررسی برخی از مهم‌ترین علل کاهش اعتماد به نفس در کودکان می‌پردازیم:

1. بازخورد منفی:

کودکان موجوداتی حساس و لطیف هستند که به شدت تحت تاثیر نظرات و بازخوردهای اطرافیان خود، به خصوص والدین، معلمان و همسالان قرار دارند. انتقاد، سرزنش، تمسخر و تحقیر، به طور مستقیم اعتماد به نفس کودک را هدف قرار می‌دهد و به مرور زمان، آن را از بین می‌برد.

• کلمات و رفتار ما: کلمات و رفتار ما بزرگسالان، تاثیر مستقیمی بر روی ذهن و روح کودک می‌گذارند. باید هنگام برخورد با آنها، بسیار سنجیده و با احترام رفتار کنیم و از به کار بردن الفاظ و جملات منفی که باعث آزرده خاطر شدن و تخریب اعتماد به نفس آنها می‌شود، خودداری کنیم.

2. ترس از شکست:

ترس از شکست، یکی از بزرگترین موانع در مسیر رشد و پیشرفت انسان است. این ترس در کودکان، می‌تواند به عدم تمایل به تلاش، ریسک‌پذیری پایین و محدود شدن فرصت‌های یادگیری و تجربه منجر شود.

• ریشه ترس از شکست: ترس از شکست در کودکان، ریشه در نحوه برخورد و بازخورد والدین دارد. زمانی که کودک پس از تجربه شکست، با سرزنش، تنبیه و مقایسه با دیگران روبرو می‌شود، به تدریج اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهد و از تلاش برای رسیدن به اهدافش می‌ترسد.

3. مقایسه شدن با دیگران:

مقایسه کردن کودکان با یکدیگر، یکی از مخرب‌ترین رفتارهایی است که می‌تواند اعتماد به نفس آنها را به طور کامل از بین ببرد. کودکی که مدام خود را با دیگران مقایسه می‌کند، احساس ناشایستگی و حقارت را در خود تجربه می‌کند و به مرور زمان، باور به توانایی‌های خود را از دست می‌دهد.

• نقش والدین: والدین آگاه باید مراقب این مقایسه‌های آسیب‌زا باشند و به هیچ عنوان فرزند خود را با کودک دیگر مقایسه نکنند و یا از او نخواهند مانند شخص دیگری رفتار کند. هر کودک منحصر به فرد است و توانایی‌ها و استعدادهای خاص خود را دارد.

4. عدم حمایت یا تشویق:

حمایت و تشویق، نقشی حیاتی در رشد و پیشرفت کودکان ایفا می‌کند. کودکی که حمایت و تشویق کافی را دریافت نکند، با احساس انزوا و ناامنی روبرو می‌شود و در نتیجه، اعتماد به نفس او کاهش پیدا می‌کند.

• اهمیت تشویق: سعی کنید همیشه، حتی برای موفقیت‌های کوچک فرزندتان، او را تشویق کنید و به او نشان دهید که تحت هر شرایطی از او حمایت می‌کنید. این کار به او انگیزه می‌دهد تا به تلاش خود ادامه دهد و به توانایی‌های خود ایمان داشته باشد.

5. تجربه‌های آسیب‌زا:

کودکانی که تروما یا آسیب‌های روحی مانند طلاق والدین، درگیری‌های خانوادگی، آزار فیزیکی و… را تجربه کرده‌اند، ممکن است در آینده با احساس ناامنی و آسیب‌پذیری روبرو شوند و در نتیجه، اعتماد به نفس پایینی داشته باشند.

• کمک تخصصی: اگر فرزندتان تجارب آسیب‌زایی را پشت سر گذاشته است، از یک متخصص کودک و نوجوان برای کمک و یاری رساندن به او کمک بگیرید. متخصصان با استفاده از روش‌های درمانی مناسب، به کودک کمک می‌کنند تا با تجارب سخت خود کنار بیاید و اعتماد به نفس خود را باز یابد.

چگونه اعتماد به نفس کودک را بالا ببریم؟

در بخش‌های قبلی به بررسی علل کاهش اعتماد به نفس در کودکان و نقش مهم آن در زندگی آینده آنها پرداختیم. حال که با این عوامل آشنا شدیم، نوبت آن است که به راهکارهای عملی و موثر برای افزایش اعتماد به نفس در کودکان بپردازیم.

1. تشویق و قدردانی:

• تمرکز بر تلاش و پیشرفت: به جای تمرکز صرف بر نتایج، به تلاش و پیشرفت کودکان خود توجه و قدردانی کنید. به عنوان مثال، به جای گفتن “تو باهوشی”، بگویید “من به خاطر تلاشی که برای حل این مسأله کردی، به تو افتخار می‌کنم.”
• تشویق‌های خاص و ملموس: به جای تعریف‌های کلی، از تشویق‌های خاص و ملموس استفاده کنید. به عنوان مثال، به جای گفتن “تو امروز خیلی خوب بازی کردی”، بگویید “من به خاطر اینکه امروز به همه هم‌بازی‌هایت پاس دادی، به تو افتخار می‌کنم.”
• جشن گرفتن موفقیت‌ها: موفقیت‌های بزرگ و کوچک کودکان خود را جشن بگیرید. این کار به آنها انگیزه می‌دهد تا به تلاش خود ادامه دهند.

2. ایجاد فرصت‌هایی برای استقلال و مسئولیت‌پذیری:

• مناسب با سن: به کودکان خود فرصت‌هایی برای انجام کارهای مستقل و مسئولانه متناسب با سنشان بدهید. به عنوان مثال، از آنها بخواهید که در جمع کردن اسباب‌بازی‌هایشان، مرتب کردن تختخوابشان یا آماده کردن میز شام به شما کمک کنند.
• افزایش تدریجی مسئولیت‌ها: به تدریج، مسئولیت‌های بیشتری را به کودکان خود واگذار کنید. این کار به آنها کمک می‌کند تا به توانایی‌های خود اعتماد کنند. به عنوان مثال، می‌توانید در سنین بالاتر، به آنها اجازه دهید که کارهایی مانند شستن لباس‌هایشان یا بردن زباله‌ها را انجام دهند.
• تشویق به حل مسأله: به جای حل کردن تمام مشکلات کودکان برای آنها، به آنها یاد بدهید که چگونه خودشان مشکلاتشان را حل کنند. این کار به آنها اعتماد به نفس و مهارت حل مسأله می‌دهد.

3. الگوی رفتاری مناسب باشید:

• اعتماد به نفس خودتان را بالا ببرید: کودکان از رفتار بزرگسالان یاد می‌گیرند. اگر شما خودتان اعتماد به نفس پایینی داشته باشید، به سختی می‌توانید به کودکتان در افزایش اعتماد به نفس کمک کنید. روی نقاط قوت خود تمرکز کنید، از اشتباهات خود درس بگیرید و با چالش‌ها روبرو شوید.
• مثبت‌اندیش باشید: به جنبه‌های مثبت زندگی توجه کنید و در مورد آنها صحبت کنید. از غر زدن و منفی‌بافی پرهیز کنید.
• با چالش‌ها روبرو شوید: از ترس و شکست نترسید. به کودکتان نشان دهید که چگونه با چالش‌ها روبرو شده و بر آنها غلبه می‌کنید.

4. فراهم کردن محیطی امن و حمایتی:

• محبت و توجه بی‌قید و شرط: به کودکان خود عشق و توجه بی‌قید و شرط نشان دهید. آنها را به خاطر وجودشان دوست داشته باشید، نه به خاطر دستاوردها یا عملکردشان.
• پذیرش بی‌قید و شرط: کودکان را با تمام نقاط قوت و ضعفشان بپذیرید. آنها را به خاطر اشتباهاتشان سرزنش یا تحقیر نکنید.
• ایجاد حس امنیت: به کودکان خود احساس امنیت و ثبات بدهید. آنها باید بدانند که در هر شرایطی می‌توانند روی حمایت شما حساب کنند.

5. کمک حرفه‌ای:

• مشکلات زمینه‌ای: اگر احساس می‌کنید که مشکل اعتماد به نفس کودک شما جدی‌تر از آن است که بتوانید با راهکارهای خانگی حل کنید، از یک متخصص کمک بگیرید.

6. تشویق به فعالیت‌های ورزشی و بدنی:

• فواید ورزش: فعالیت‌های ورزشی و بدنی فواید بسیاری برای سلامتی جسمی و روحی کودکان دارند. ورزش به تقویت عضلات، افزایش قدرت بدنی، بهبود تعادل و هماهنگی و همچنین کاهش استرس و اضطراب در کودکان کمک می‌کند.
• افزایش اعتماد به نفس: کودکانی که به طور منظم ورزش می‌کنند، به دلیل افزایش توانایی‌های جسمی و احساس سلامتی و شادابی اعتماد به نفس بیشتری خواهند داشت.
• ورزش‌های گروهی: تاثیر ورزش‌های گروهی در افزایش اعتماد به نفس کودکان دوچندان است. در ورزش‌های گروهی، کودکان مهارت‌های اجتماعی مانند کار گروهی، همدلی و ارتباط موثر را می‌آموزند و با چالش‌ها و رقابت‌ها روبرو می‌شوند. این تجربیات به آنها کمک می‌کند تا به توانایی‌های خود بیشتر ایمان داشته باشند و با شکست و ناکامی بهتر کنار بیایند.

7. تشویق به دنبال کردن علایق و استعدادها:

• کشف علایق و استعدادها: به کودکان خود کمک کنید تا علایق و استعدادهای خود را کشف کنند. آنها را تشویق کنید تا در فعالیت‌های مختلف مانند نقاشی، موسیقی، تئاتر، رباتیک و… شرکت کنند و مهارت‌های خود را در زمینه‌های مورد علاقه‌شان تقویت کنند.
• افزایش انگیزه و اعتماد به نفس: زمانی که کودکان در کاری که به آن علاقه دارند، فعالیت می‌کنند، انگیزه و اعتماد به نفس بیشتری خواهند داشت. آنها با چالش‌ها و موانع با انگیزه بیشتر روبرو می‌شوند و از شکست‌ها درس می‌گیرند.
• موفقیت در زمینه‌های مورد علاقه: موفقیت در زمینه‌های مورد علاقه به کودکان احساس ارزش و اعتماد به نفس می‌دهد. آنها با دیدن پیشرفت خود به توانایی‌هایشان بیشتر ایمان خواهند داشت.

8. ایجاد فرصت‌هایی برای رهبری و مدیریت:

• تقویت مهارت‌های رهبری: به کودکان خود فرصت‌هایی برای رهبری و مدیریت در موقعیت‌های مختلف بدهید. به عنوان مثال، از آنها بخواهید که در بازی‌ها رهبر گروه باشند، در پروژه‌های گروهی مسئولیت‌هایی را بر عهده بگیرند یا در مورد مسائل خانوادگی نظر خود را بیان کنند.
• افزایش اعتماد به نفس و مسئولیت‌پذیری: رهبری و مدیریت به کودکان کمک می‌کند تا اعتماد به نفس و مسئولیت‌پذیری خود را تقویت کنند. آنها با چالش‌های جدید روبرو می‌شوند و یاد می‌گیرند که چگونه تصمیم‌گیری کنند و مسئولیت اعمال خود را بر عهده بگیرند.
• آمادگی برای آینده: مهارت‌های رهبری و مدیریت از جمله مهارت‌های کلیدی برای موفقیت در زندگی هستند. کودکانی که از سنین پایین این مهارت‌ها را می‌آموزند، در آینده آماده‌تر خواهند بود تا در موقعیت‌های مختلف به عنوان یک رهبر یا مدیریت نقش‌آفرینی کنند.

9. تشویق به پرسش و گفتگو:

• اهمیت پرسش و گفتگو: پرسش و گفتگو نقشی مهم در یادگیری و رشد ذهنی کودکان دارد. به کودکان خود یاد بدهید که سوال بپرسند، ایده‌های خود را بیان کنند و در مورد مسائل مختلف گفتگو کنند.
• افزایش اعتماد به نفس و قدرت بیان: پرسش و گفتگو به کودکان کمک می‌کند تا اعتماد به نفس و قدرت بیان خود را تقویت کنند. آنها با صحبت کردن در جمع احساس راحت‌تری خواهند داشت و می‌توانند نظرات و ایده‌های خود را به طور شفاف و واضح بیان کنند.
• مهارت‌های تفکر انتقادی: پرسش و گفتگو مهارت‌های تفکر انتقادی را در کودکان تقویت می‌کند. آنها یاد می‌گیرند که موضوعات مختلف را از زوایای مختلف بررسی کنند، استدلال کنند و به دنبال راه‌حل‌های خلاقانه باشند.

10. ایجاد محیطی شاد و صمیمی:

• اهمیت محیط خانواده: خانواده نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت و اعتماد به نفس کودکان دارد. ایجاد محیطی شاد و صمیمی در خانه به کودکان احساس امنیت، عشق و حمایت می‌دهد و به آنها کمک می‌کند تا با اعتماد به نفس بیشتر با دنیای اطراف خود روبرو شوند.
• وقت گذراندن با کیفیت: وقت گذراندن با کیفیت با کودکان از مهم‌ترین عوامل در افزایش اعتماد به نفس آنها است. با کودکان خود بازی کنید، صحبت کنید، به آنها محبت کنید و به حرف‌هایشان با دقت گوش کنید.
• فراهم کردن فرصت‌های تفریح و سرگرمی: تفریح و سرگرمی نقش مهمی در سلامت جسمی و روحی کودکان دارد. برای کودکان خود فرصت‌های تفریح و سرگرمی فراهم کنید تا از اوقات فراغت خود به بهترین نحو استفاده کنند و شاد باشند.

نکات پایانی:

• صبر و حوصله: افزایش اعتماد به نفس فرآیندی زمان‌بر است و نیاز به صبر و حوصله دارد. از سرزنش و انتقاد از کودکان خود خودداری کنید و آنها را در مسیر رسیدن به اعتماد به نفس حمایت و تشویق کنید.
• همکاری با مدرسه: با معلمان و مربیان فرزندان خود در مورد راهکارهای افزایش اعتماد به نفس آنها صحبت کنید و با آنها همکاری کنید.
• محدودیت‌ها را بپذیرید: هیچ کودکی کاملا بی‌نقص نیست. محدودیت‌ها و نقاط ضعف فرزندان خود را بپذیرید و به آنها کمک کنید تا بر آنها غلبه کنند.