راهکارهای مؤثر برای کمک به کودکان در مقابله با اضطراب جدایی

تصور کنید که فرزندتان را برای اولین بار به مهدکودک می‌برید و ناگهان با گریه، عصبانیت و التماس او برای نرفتن به مهدکوک مواجه می‌شوید. این یکی از بدترین کابوس‌هایی است که والدین با آن رو به رو می‌شوند. اضطراب جدایی مسئله‌ای رایج بوده که نه تنها کودکان بلکه والدین را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث ایجاد یک استرس دو جانبه می‌شود. اما خبر خوب این است که راهکارهای موثری برای کاهش این اضطراب وجود دارد که مي‌تواند جدایی را هم برای شما و هم برای کودکتان، آسان‌تر کند. در این مطلب، به روش‌های کاربردی و مفید برای کمک به کودک در مقابله با اضطراب جدایی می‌پردازیم تا به عنوان والدین بتوانید با احساس اعتماد به نفس و قدرت از این مرحله چالش‌برانگیز عبور کنند. بنابراین اگر آماده‌اید به سوی خداحافظی‌های راحت‌تر و بچه‌های شادتر اولین قدم را بردارید، به خواندن این مطلب ادامه دهید.

چرا کودکان اضطراب جدایی را تجربه می‌کنند؟

قبل از ارائه دادن راهکارهای کاربردی برای مقابله با اضطراب جدایی، ابتدا باید بدانیم چرا کودکان این احساس را تجربه می‌کنند. کودکان از همان زمان به دنیا آمدن به والدین و مراقبان خود دلبستگی زیادی دارند. در علم روانشناسی پدیده‌ای به نام بقای اشیاء وجود دارد که می‌گوید انسان به این درک می‌رسد که اشیاء حتی زمانی که دیگر آن‌ها را با حواس پنجگانه درک نمی‌کنیم، همچنان وجود دارند. این درک در نوزادان تا زمانی که به دوران خردسالی یا کودکی می‌رسند در حال شد است. به همین دلیل زمانی که از والد و مراقب خود جدا می‌شود احساس می‌کند او دیگر برنمی‌گردد و دچار اضطراب جدایی می‌شود.

علاوه بر این، کودکان به سرپرست‌های اصلی خود که نیازهای اساسی آن‌ها مانند غذا و سرپناه و همچنین نیازهای عاطفی را فراهم می‌کنند، وابستگی زیادی دارند. هنگامی که مراقب کودک را ترک می‌کند، می‌تواند برای کودک ناراحت کننده باشد زیرا احساس از دست دادن یا ترس از رها شدن می‌کند. پیشرفت فناوری و ارتباطات در دنیای امروز، نیز عامل دیگری است که به جدایی بین فرزندان و کودکان دامن زده است. همچنین، موضوعاتی مانند ورود به مدرسه، از دست دادن عزیزان، تغییر خانه یا شهر، باعث بروز اضطراب جدایی در کودکان می‌شود. با این حال، اضطراب جدایی بخشی طبیعی از رشد کودک است و معمولاً با بزرگتر شدن و ایجاد استقلال بیشتر برطرف می‌شود.

راهکارهای مؤثر برای کمک به کودکان در مقابله با اضطراب جدایی

پیش بینی

پیش‌بینی ایجاد نوعی آمادگی ذهنی است که کودک را برای مقابله با اضطراب جدایی آماده می‌کند. پیش بینی یعنی فضایی را برای کودک خود فراهم کنید که بداند در صورت نبود شما، چه اتفاقی می‌افتد. در ادامه به چند راهکار در این زمینه اشاره کرده‌ایم.

فرزندتان را برای جدایی آماده کنید: مثلا به او بگویید که وقتی از او جدا می‌شوید، چه کسی از او مراقبت می‌کند، او کجا خواهد بود و شما چه زمانی برمی‌گردید. با این کار او احساس امنیت بیشتری پیدا می‌کند و کمتر نگران نبودن شما خواهد بود.

استفاده از وسایل کمک بصری: این کار کاملا به خلاقیت و شرایط شما بستگی دارد. شما می‌توانید با استفاده از تصاویر یا ویدئو به فرزندتان نشان دهید که درصورت نبودن شما، او کجا خواهد بود و او چه کارهایی را می‌تواند هنگام دوری از شما انجام دهد. این کار به او کمک می‌کند تا موقعیت را تجسم کند و برای جدایی آمادگی بیشتری داشته باشد.

به او تلقین مثبت را یاد بدهید: به کودک خود، خود تلقینی را آموزش دهید تا در زمان جدایی از شما از آن‌ها استفاده کند. مثلا به فرزند خود بگویید اگر دچار اضطراب یا نگرانی شدی با خودت این جمله‌ها را تکرار کن: « جای من امن است و مامان و بابا من را دوست دارند» یا «مامان و بابا زود برمی‌گردند».

حفظ روتین

حفظ روتین یکی از استراتژی‌های کاربردی برای جلوگیری از اضطراب جدایی است. زیرا حس قابل پیش‌بینی بودن و ثبات را در زندگی روزمره کودکان ایجاد می‌کند. زمانی که کودکان بدانند چه انتظاری باید داشته باشند، بر روی محیط خود کنترل بیشتری دارند و در نتیجه اضطراب و عدم اطمینان در آن‌ها فروکش می‌کند. به عنوان والدین می‌توانید یک روتین روزانه که شامل بیدار شدن، لباس پوشیدن، خوردن وعده‌های غذایی و رفتن به رخت‌خواب می‌شود، ایجاد کنید. این روتین باعث می‌شود کودک در فعالیت‌های روزانه خود احساس نظم و ثبات داشته باشد. این روتین بخصوص برای کودکانی که به تازگی یک تغییر بزرگ مانند تعویض خانه را تجربه کرده‌اند، بسیار موثر خواهد بود.

روتین روزانه علاوه بر ایجاد حس قابل پیش‌بینی بودن، احساس استقلال و مسئولیت‌پذیری کودک را نیز افزایش می‌دهد. در امور روزمره مسئولیت‌های متفاوتی را به فرزند خود بسپارید. مثلا به او بگویید چیدن میز یا مثلا جمع کردن سفره پس از اتمام غذا مسئولیت توست. با چنین کاری حس اعتماد به نفس در کودک افزایش پیدا می‌کند و در نتیجه می‌تواند هنگام جدایی اضطراب خود را بهتر مدیریت کند.

خداحافظی با یک روش مخصوص نیز می‌تواند بخشی از یک روتین همیشگی برای رهایی از اضطراب جدایی باشد. مثلا هر بار که از کودک خود خداحافظی می‌کنید او را در آغوش بگیرید یا یک جمله خاص مثل « همیشه دوستت دارم» به او بگویید. تکرار این رفتارها به صورت مداوم، الگوی تکرار شونده‌ای را در ذهن کودک ایجاد می‌کند و کودک متوجه می‌شود که والدین دوباره برمی‌گردند و این حس تکرار خواهد شد.

بازی و تفریح

بازی‌‌ها و انواع فعالیت‌های سرگرم کننده می‌تواند حواس کودک را از ترس‌ها و نگرانی‌هایش دور کند. زمانی که کودک درگیر بازی باشد، به جای تمرکز کردن بر روی احساسات خودش، بر روی بازی تمرکز می‌کند. در نتیجه از اضطراب فاصله می‌گیرد و احساس آرامش می‌کند. مثلا بازی با اسباب‌بازی‌هایی که کودک به آن علاقه دارد، برای پرت کردن حواس او راهکار خوبی خواهد بود.

بازی و تفریح علاوه بر پرت کردن حواس کودک، به پرورش مهارت انعطاف‌پذیری کودک نیز کمک می‌کند. مثلا کودک در بازی‌های تخیلی، سناریوهای مختلفی را در ذهنش می‌چیند و مهارت‌های حل مسئله‌اش تقویت می‌شود. سعی کنید زمانی که از کودک جدا می‌شوید، محیطی آرام برای بازی کودک را فراهم کنید تا کودک در زمان غیبت شما بتواند حسابی با بازی‌ها و اسباب‌بازی‌های خود سرگرم شود. البته اگر کودک را به مهدکودک می‌فرستید، این فضا برای او فراهم می‌شود.

عکس و یادگاری

شاید برایتان عجیب باشد، اما عکس و یادگاری یکی از ابزارهای قدرتمندی است که پیوندی عاطفی بین کودک و خانواده برقرار می‌کند. کودک با نگه داشتن عکس والدین، خواهر و برادر یا حیوان خانگی خود بر روی کوله پشتی یا روی میز خود، می‌تواند همیشه به یاد افرادی باشد که دوستشان دارد. این کار به آن‌ها کمک می‌کند هنگام جدایی کمتر احساس تنهایی بکنند. یادگاری نیز می‌تواند وسیله‌ای متعلق به پدر یا مادر باشد که کودک هنگام نگه داشتن آن بیشتر احساس آرامش و امنیت می‌کند. این یادگاری می‌توانند یک دستبند، ساعت یا هر چیز خاصی باشد.

علاوه بر این به همراه داشتن عکس یا یادگاری بهانه خوبی برای گفتگو با کودکان دیگر یا معلم خواهد بود. زمانی که دیگران درباره این یادگاری یا عکس از کودک سوال بپرسند، او می‌تواند درباره آن‌ها صحبت کند و در نتیجه با محیط اطراف خود تعامل بیشتری داشته باشد.

حضور در کنار کودک

حضور در کنار کودک احساس امنیت و اطمینان خاطر را در کودک افزایش می‌دهد و به او کمک می‌کند ارتباط قوی‌تری با والدین یا مراقب خود برقرار کند. زمانی که کودکان احساس کنند شخصیت بزرگسال قابل اعتمادی دارند که در دسترس آن‌ها است و احساسات آن‌ها را درک می‌کند، به احتمال زیاد در موقعیت‌های جدید یا زمانی که از عزیزانشان جدا می‌شوند، احساس اعتماد به نفس و آرامش خاطر می‌کنند. بنابراین، والدین و مراقبان باید سعی کنند تا حد امکان از نظر فیزیکی در کنار کودک حضور داشته باشند، به خصوص در زمان انتقال استرس یا زمانی که استرس ایجاد می‌شود.

والدین باید زمان بیشتری را با فرزند خود سپری کنند و هنگام بازی، قصه خواندن و سایر فعالیت‌های لذت‌بخش در کنار او باشند. با این کار کودک احساس آرامش پیدا می‌کند و دیگر نگران جدایی از والدین نخواهد بود. همچنین کودکان می‌توانند از کلمات و عبارات مثبت مثل « تو خیلی شجاع هستی» استفاده کنند تا میزان اضطراب کودک را هنگام جدایی کاهش دهند.

تشویق

یکی دیگر از عواملی که باعث کاهش اضطراب جدایی در کودکی می‌شود، تشویق کردن کودک است. تشویق می‌تواند گفتن حرف‌های مثبت یا حمایت از کودک باشد. زمانی که کودکان مورد تشویق و تمجید والدین قرار بگیرند، حس اعتماد به نفس در آن‌ها افزایش پیدا می‌کند و توانایی بیشتر مدیریت احساسات خود خواهند داشت. اما قبل از هر چیز باید اضطراب کودک را بپذیرید. اضطراب جدایی ممکن است برای کودک یک تجربه طاقت‌فرسا باشد و کودکان باید بدانند که شما برای احساسات آن‌ها ارزش قائل هستید. شما می‌توانید با گفتن جملاتی مثل « من می‌فهمم که الان ناراحت هستی و این عیبی نداره» از کودک خود حمایت عاطفی کنید. علاوه بر این می‌توانید با گفتن جملاتی مثل « من کنار تو هستم» یا « تو از پسش برمیای» می‌توانید به کودک خود روحیه بدهید تا احساس امنیت و آرامش داشته باشد.

در نهایت سعی کنید خودتان به عنوان والدین الگوی مناسبی برای مثبت‌اندیشی و آرامش باشید. کودکان معمولا در مورد واکنش به موقعیت‌ها و نحوه رفتار خود در بزرگسالان به دنبال نشانه می‌گردند و از آن‌ها الگو می‌گیرند. اگر به عنوان یک والد شخصیتی آرام و خونسرد داشته باشید، آن‌ها نیز همین شخصیت را در خود ایجاد می‌کنند.

حمایت عاطفی

حمایت عاطفی یعنی به کودک خود اطمینان خاطر بدهید و احساس آرامش را در او ایجاد کنید. شما باید رابطه‌ صمیمانه‌ای را با کودک خود برقرار کنید و علاوه بر اینکه خودتان باید از احساسات خود آزادانه حرف بزنید، از کودک خود نیاز بخواهید درباره احساساتش با شما صحبت کند و از نگرانی‌هایش بگوید. حمایت عاطفی یعنی فعالانه به صحبت‌های او گوش دهید و به او بگوید که نگرانی‌ و ترس‌هایش طبیعی و قابل درک است. چنین روشی باعث می‌شود کودک احساس شنیده شدن و درک شدن داشته باشد و سطح اضطراب او کاهش پیدا می‌کند.

نتیجه‌گیری

در این مطلب به راهکارهای موثر برای کمک به کودکان در مقابله با اضطراب جدایی پرداختیم. روش‌هایی مانند پیش بینی و توضیح فضای بعد از جدایی، حفظ یک روتین روزمره، بازی و تفریح، داشتن عکس و یادگاری، حضور در کنار کودک، تشویق و حمایت عاطفی، همگی بخشی از راهکارهای مفید و کاربردی برای مقابله با اضطراب جدایی محسوب می‌شوند. سعی کنید در مواجه با چنین شرایطی از روش‌هایی که در این مقاله گفته شد استفاده کنید و هر کدام را به روش مخصوص به خود انجام دهید. فراموش نکنید که به عنوان والدین خود باید منبع آرامش و دلگرمی برای کودکان باشید و به هیچ عنوان این اضطراب را برای او تشدید نکنید. گفتن جملات حمایتی و تقویت روحیه کودکان یکی از راه‌های موثر برای کاهش این نوع اضطراب است. سعی کنید زمان زیادی را با کودک خود بگذارنید و به او نشان دهید که حتی اگر در کنار آن‌ها نیستید، جایشان امن است و به زودی پیش آن‌ها برمی‌گردید.