دیگر مقالات

معرفی بازی های قدیمی : “مانکالا” یک بازی باستانی

معرفی بازی های قدیمی : "مانکالا" یک بازی باستانی 1

در این مقاله جالب به معرفی بازی فکری مانکالا  و تاریخچه به وجود آمدنش به عنوان یکی از بازی های قدیمی و باستانی می پردازیم. مانکالا اصطلاحی است که به گروهی از بازی های مشابه اطلاق می شود. یه عنوان یکی از بازی های قدیمی منشا این بازی به ۳۰۰ سال پیش باز می گردد. قبایل آفریقایی از بازی مانکالا به عنوان تفریح و سرگرمی و همچنین نمایش در تشریفات مذهبی استفاده می کردند. این سرگرمی دارای صفحه بازی و تعدادی مهره می باشد. صفحه بازی سمبلی از جهان هستی با نمادی از روستای محل سکونت بوده است و مهره ها به نام افراد، اشیا و حتی احشام نامگذاری می شدند.
در حال حاضر بازی فکری مانکالا  به عنوان یکی از بازی های قدیمی در بیشتر کشورهای آفریقایی، قسمت هایی از آسیا و قاره آمریکا به صورت یک سرگرمی عمومی مورد استفاده قرار گرفته است. این بازی فکری در هر یک از این مناطق نام و روش مخصوص به خود را داراست. از آنجایی که لوازم بازی از اشیا طبیعی مانند حبوبات،سنگ ریزه و چوب (به عنوان صفحه بازی) بوده است، اساس نامگذاری این بازی فکری بر مبنای نام اشیا در کشورهای مختلف می باشد. کلمه مانکالا بر گرفته شده از کلمه عربی نقل (naqala) و به معنی حرکت دادن چیزی به اطراف است.

تاریخچه بازی فکری مانکالا به عنوان یکی از بازی های قدیمی

شاید بتوان گفت مانکالا قدیمی ترین بازی در دنیاست و به عنوان یکی از بازی های قدیمی از مانکالا یاد میکنند. این بازی با ابتدایی ترین امکانات قابل اجراست. برای مثال، ساکنان آفریقا با کندن چاله هایی بر روی زمین به عنوان میدان بازی و بکار گیری سنگریزه ها به عنوان مهره های بازی، از این سرگرمی و بازی فکری لذت می بردند. در حالت های پیشرفته تر، آنان صفحه بازی را از چوب می تراشيدند و از حبوبات، صدف ها، حلزون ها و هسته میوه ها به عنوان مهره های بازی استفاده می کردند. صفحه های سنگی که در کف معابد در کشور مصر پیدا شده اند حاکی از آن است که ۱4۰۰ سال قبل از میلاد مسیح امورات مشابهی با این بازی انجام شده است. این صفحات در معابد شهرهای Luxor، Memphis ، Thebesبه دست آمده اند. اسناد به دست آمده نشان می دهد که بازی های مشابهی در حبشه، تمدن سومریان، قبرس و مناطق مختلف آفريقا و خاورمیانه، در حدود ۳۰۰۰ سال است که انجام می شوند.

اساسا نمی توان مبدا خاصی برای این بازی در نظر گرفت ولی به نظر می رسد که این بازی در مصر، از نظام حسابداری و ثبت محصولات، مانند چرتکه، نشات گرفته باشد. حتی چنین صفحات ثبت مسائل حسابداری در تمدن قدیمی تر سومریان نیز یافت شده است. همچنین احتمال آن می رود که وسایل مشابهی برای امورات پیش گویی و فال گیری و مسائلی شبیه این، به کار می رفتند و پس از طی قرون متمادی به بازی برای سرگرمی تبدیل شده اند. اما آنچه مسلم است و اسناد و نمونه های به دست آمده نشان می دهند، تاریخچه این بازی به قرن ششم میلادی باز می گردد، یعنی زمانی که نمونه هایی از این بازی در کشورهای زئير (Zaier) ، آنگولا (Angola) و غنا ( Ghana) پیدا شده است و جزی  یکی از بازی های قدیمی و باستانی به شمار میرود.

معرفی بازی های قدیمی : "مانکالا" یک بازی باستانی 3

مفاهیم اجتماعی مانکالا به عنوان یکی از بازی های قدیمی

از آنجا که در فصول خشک سال امورات کشاورزی از رونق کمتری برخوردار بود و همچنین محصولات و غلات (به عنوان مهره های بازی) بیشتر در دسترس بوده اند، به این ترتیب بازی فکری مانکالا در این فصول بیشتر انجام می شده است. این بازی عموما در خارج خانه ها و زمان روز، پس از امورات روزمره صورت می گرفته و فقط خدایان، نیاکان و فرماندهان حق داشتند در شب بازی کنند. برای اثبات قدرتمندی مردان و فرماندهان از زنان و کودکان جدا بازی می کردند و این در حالتی بوده است که زنان و کودکان ساده ترین نسخه این بازی را انجام می دادند.
بسیاری از انواع این بازی دارای ۱۲ خانه است، چرا که در آیین آفریقایی ها ، خدایان دوازده گانه پرستش می شدند. این بازی به صورت گسترده ای برای سرگرمی و تفریح در جشن ها و تشریفات مذهبی مجالس ترحیم به منظور آرامش روح مردگان انجام می شده است.

انواع مختلف مانکالا به عنوان یکی از بازی های قدیمی

بازی های مانکالا در گونه های متفاوت در تمام آفریقا بازی می شوند. صفحه بازی مانکالا در شکل ها و ابعاد گوناگون ظاهر شده است. هنرمندان حفره هایی به شکل اشياء مانند شکل قابی و ماهی به عنوان خانه های بازی در زمین با سنگ حفر می کردند. تخته بازی نمایانگر حصار احشام، گله، یک روستا و یا حتی نمادی از جهان هستی بوده است. در آفريقا نخبه بازی معمولا از چوب های محکم و با دوام ساخته می شدند. صفحه بازی دارای دو تا چهار ردیف بوده که هر ردیف چهار تا دوازده خانه داشته است. گاهی در مواردی که صفحه بازی دارای ۱۲ خانه ساخته می شد، خانه ها را با نام ماه ها نامگذاری می کردند. دو خانه بزرگ به عنوان مخزن و منزل نهایی مهره ها در دو انتهای صفحه بازی قرار می گرفت. امروزه نسخه های متفاوتی از لحاظ تعداد خانه ها و ردیف ها در نقاط مختلف دنيا مورد استفاده قرار می گیرد.
این بازی فکری در سراسر جزایر دریای کاراییب ( Caribbean) و ساحل شرقی آمریکای جنوبی، بازی می شود. دلیل پیدایش این بازی در آن ناحيه، مهاجرت دادن برده های آفریقایی در زمان گسترش مستعمرات می باشد. همچنین انواع دیگر این بازی در هند، سریلانکا اندونزی، مالزی و فیلیپین یافت می شود. در حال حاضر مانکالا در صدها قبيله آفریقایی بازی می شود، که هر کدام از این قبایل قوانین بازی مخصوص به خود را دارند و در هر قبیله، این بازی به نام های متفاوتی خوانده می شود. دو تا از شناخته شده ترین های این بازی با نام های Ayo از کشور نیجریه و Wari از جزایر دریای کاراییب و آفریقای غربی می باشند. گاهی این نام ها برگرفته شده از نام وسایل مورد استفاده در بازی بود. برای مثال،Bao که یکی از نام های این بازی می باشد، در کشور کنیا بازی می شود. کلمه Bao در زبان سواحیلی (Swahili) به معلی تخته (Board) می باشد.
به غیر از این اسامی نام های دیگری مانند Oware ، Awele Awari و بیش از ۲۰۰ نام دیگر نیز می توان عنوان که هر کدام در فرهنگ های مختلف به صورت بازی مورد استفاده قرار می گیرند. یکی از راه های تمایز این بازی ها از یکدیگر، تعداد ردیف ها در هر بازی است که در سه مدل دو، سه و چهار ردیفه وجود دارند. صفحه بازی Oware از کشور غنا، یکی از نمونه های دو ردیفه و بازی Bao از کشور کنیا و Omweso از کشور اوگاندا مدل های چهار ردیفه این بازی می باشند. در آفريقا، مانکالا با صفحه بازی دو ردیفه در شمال خط استوا و با صفحه چهار ردیفه در جنوب خط استوا بافت می شود.

معرفی بازی های قدیمی : "مانکالا" یک بازی باستانی 5

محبوبیت و معروفیت مانکالا به عنوان یکی از بازی های قدیمی

لوازم این بازی بسیار ارزان و در دسترس می باشد. همچنین صفحه بازی به سادگی قابل ساختن است. قوانین بازی ساده هستند. به طوری که کودکان به سادگی می توانند بازی را یاد بگیرند. این بازی باعث می شود ذهن کودکان برای شمردن اعداد و فراگیری پایه و اساس ریاضی آماده شود. امتیازات به دست آمده در بازی قابل لمس می باشد و در تقویت روحیه بازیکن و تضعیف روحیه حریف به صورت مستقیم موثر است. برنده بازی با شانس تعیین نمی شود و بازی بر مبنای استراتژی و تفکر و آینده نگری انجام می پذیرد. حتی با تصور قدمت این بازی، بازیکنان به اصل و بنیاد و مبدا بشريت و قرون گذشته باز می گردند. در حال حاضر المپیادهایی برای بازی های فکری در دنیا برگزار می شود. اولین المپیاد بازی های فکری در سال ۱۹۹۷ میلادی در شهر لندن برگزار شد. بازی Oware از کشور غنا به عنوان یکی از بازی های فکری در این المپیاد مورد استفاه فرار گرفت.

استراتژی بازی مانکالا به عنوان یکی از بازی های قدیمی

قوانین متفاوتی در فرهنگ های مختلف برای انجام این بازی وضع شده است. اما اساس این قوانین مشابه است و آن حرکت دادن مهره ها به نحوی است که بیشترین مهره در خانه های بزرگ جمع آوری شوند. ملزومات این بازی، تمرکز حواس، شمارش صحیح، پیش بینی حرکات ظریف، طرح و برنامه ریزی صحیح است. در آفریقا بازیکنان با ایجاد سر و صدا سعی می کنند حواس حریف را تحریک و منحرف کنند تا به این صورت موجب از بین رفتن تمرکز در حریف شده و باعث خطای او شوند. از دیگر جذابیت های این بازی این است که، هیچ یک از حریفان حق ندارند مهره هایی را که به دست آورده اند شمارش کنند و به این ترتیب تا لحظه پایانی بازی، برنده مشخص نخواهد شد.

همچنین برای اینکه حریف به استراتژی شما آگاه نشود، بهتر است مسیر مهره ها و خانه انتخابی را در ذهن انتخاب کنید. برای پیش بینی حرکت حریف بهتر است، از دیدگاه حریف به بازی نگاه شود. بازیکن خوب می تواند چندین حرکت را پیش بینی و طرح ریزی کند و با امتیازات و جایزه های متوالی بازی را به نفع خود پیش ببرد. از بزرگ ترین مشخصه های این بازی این است که علی رغم وجود مهره های بیشتر در خانه شما، ممکن است حریف با چند حرکت استراتژیک تعداد زیادی  مهره برای خود جمع آوری کند و نتیجه بازی را کاملا عوض نماید.

معرفی بازی های قدیمی : "مانکالا" یک بازی باستانی 7

مانکالا به عنوان یکی از بازی های قدیمی و رایانه

امروزه علاوه بر گونه های ساخته شده از چوب و پلاستیک، بازی ها ی مانکالا به صورت برنامه های رایانه ای بر روی رایانه های شخصی و رایانه های جیبی (Pocket PC) يافت میشوند. بازی Kalah  بعنوان یک بازی تجاری در دهه ۱۹۵۰ میلادی به ایالات متحده امریکا راه پیدا کرد. این بازی از نمونه هایی است که به صورت نسخه های رایانه ای یافت میشود. این نرم افزار تحت نام های Kalah , Kalaha , Mankalah و Mangala  به صورت بسته های نرم افزاری بر روی کامپیوترها یافت می شود.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *