دیگر مقالات

بازی درمانی در کودکان :بازی چیست و چه کاربردی در درمان دارد؟

بازی درمانی در کودکان :بازی چیست و چه کاربردی در درمان دارد؟ 1

مقدمه ای بر بازی درمانی در کودکان

بازی درمانی در کودکان :بازی چیست و چه کاربردی در درمان دارد؟ 3

بازی چیست و بازی درمانی در کودکان چه کاربردی دارد؟ بازی درمانی چیست؟
نظریه پردازان مربوط به رشد کودک بر این باورند که چهار سال اول زندگی،دوران مهمی در روند رشد کودک است.
و در شکل گیری شخصیت و ویژگی های بدنی او نیز نقش مهمی را ایفا می کند.
فرد در این سن مستعد پذیرش محیط است.
تحقیقات نشان می دهد که توجه به فعالیت های روانی و اجتماعی کودک توانایی او را برای یادگیری بالا می برد.
توانایی های کودک برای یادگیری بیشتر به خاطر نیاز او به وجود یک مکمل می باشد.
به منظور بدست آوردن این مکمل ، وی نیازمند اندکی هدایت است.
بایستی گفت که هیچ تمرینی نمی تواند تا زمانی که کودک از نظر سیستم عصبی به حد مطلوبی نرسیده ، وی را قادر به نشستن و با ایستادن بکند.
از طرف دیگر تاخیر در کسب این مهارت ها امکان دارد به سبب محرومیت کودک از تجاربی که به منظور کسب این توانایی ها می بایستی وجود داشته باشد ،رخ دهد.
تعریف مورد قبول و عامی برای بازی وجود ندارد.
بایستی گفت که هر کس از آن تعبیری دارد اما بطور کلی هر آن چه که بدون در نظر گرفتن سود و زبان و بدون زور و اجبار انجام شود بازی نامیده می شود.

کودکان در مرحله حسی و حرکتی ارتباط بیشتری با اشیا برقرار می کنند.
آن ها دوست دارند با اشیا در تماس باشند.
حتی قبل از شناسائی آن ها را احساس کنند، ببینند و بو بکشند.
اشکالات عمده ای که در آموزش پیش از دبستان پیش می آید، از فراموش کاری ما در برآوردن این چنین نیاز ها و ضروریاتی سر چشمه می گیرد.

” پیاژه ” گفته است:
نمی توانید پیش از آن که کودک به سطح رشدی مناسب برسد، به وی یاد دهید که ادراکات لفظی داشته باشد.
بایستی روشی برگرفته از عمل را به کار برد.
کودک پیش از دبستان چون هنوز از نظر گفتاری رشد کاملی نیافته است.
گفتار برای او وسیله ای نارسا و ضعیف است.
بنا بر این در این مرحله برای کمک به یادگیری کودک بایستی از روش های غیر کلامی استفاده کرد.
آموزش پیش از دبستان بایستی تأکید بیشتری بر بازی داشته باشد.
و در تدوین برنامه درسی و آموزش کودکان به عنوان یک اصل مورد استفاده قرار گیرد.
کوششهایی که برای تقسیم بازی به بخش های کوچک و مستقل انجام شده بازده چندانی نداشته است و مورد قبول همگان قرار نگرفته است.

برخی آن را به سه و برخی دیگر به چهار ، شش و هشت نوع تقسیم کرده اند.

این مشکل هنگامی حل می شود که بگوییم کودک در طی بازی حداقل به چهار نوع آگاهی در مورد خود و اشیا می رسد :

او در مورد اشیای موجود در محیط اطلاعاتی کسب می کند

خصوصا در هنگام انجام بازی های حرکتی و بازی کردن با بلوکها ، اسباب بازی ها ، شن و خاک. در مورد طرح ، حجم و شكل اشیا چیزهایی را یاد می گیرد.
ارتباط و تفاوت اشیا را کشف می کند و از روی رنگ ، شکل و اندازه قادر به طبقه بندی اشیا می شود .
یاد می گیرد که به وسیله این اشیا چه کارهایی را می توان انجام داد و چه کار هایی را نمی توان انجام داد.

بازی درمانی در کودکان :بازی چیست و چه کاربردی در درمان دارد؟ 5

در مورد سایر افراد اطلاعاتی بدست می آورد

خصوصا به وسیله بازی های نمایشی و ایفای نقش های گوناگون مانند: نقشهای دکتر، پدر و مادر و پلیس . از همه مهم تر این که کودک باد می گیرد که دیگران می توانند عملکرد و عقاید کاملا متفاوتی داشته باشند.

بازی درمانی در کودکان :بازی چیست و چه کاربردی در درمان دارد؟ 7

در مورد خود اطلاعاتی کسب می کند ، چون در بازی های نمایشی احساسات و خواسته هایش را نشان می دهد.
با هر تجربه جدید کودک چهره دیگری از خود نشان می دهد.
با کسب هر مهارت جدید به کشف جدیدی نبز نایل می شود و تجربه ای را که قبلا نداشته است، کسب می کند.

بازی درمانی در کودکان :بازی چیست و چه کاربردی در درمان دارد؟ 9

از لحاظ فیزیکی نیز رشد می کند و به کمک بازی عضلات کوچک و بزرگ خود را تقویت می کند .
استفاده از اسباب بازی های مختلف نیز این امر را تسهیل می کند.

بازی درمانی در کودکان :بازی چیست و چه کاربردی در درمان دارد؟ 11

کاربرد بازی درمانی در کودکان

بازی درمانی در کودکان روشی است که به کمک آن به کودکان دارای مشکل کمک می شود.
تا با ناراحتی هایشان مقابله کنند.
کودکی که دچار بیماری با صدمه ای گردیده است واکنش های روانی نسبت به بیماری نشان می دهد که گستردگی این واکنش ها از بیماری براساس میزان مراحل رشد و نمو آنها، نوع و شدت بیماری، وجود مشکلات خاص در زندگی کودک در زمان بیماری فرق می کند.
بعضی از پاسخ ها به بیماری مانند انزوا و واپس گرایی در تمام کودکان مشترک و شایع است.
بازی به عنوان ابزاری برای برقراری ارتباط بین کودک و درمانگر مورد استفاده قرار می گیرد.
براساس پژوهش های انجام گرفته، برنامه بازی در بیمارستان بر کاهش اضطراب کودکان تأثیر مثبتی دارد.
سنجش های پارامتریک اضطراب و ترس های بالینی کودکان نشان داده است ، کودکانی که در طول مدت بستری شدن از امکانات بازی بهره مند بودند به میزان معناداری نسبت به کودکان دیگر از روحیه شادتر و اعتماد به نفس بیشتری برخوردار بوده اند.
بازی درمانی در کودکان بر بایه ی فرضی اصلی استوار است که می پندارد.
بازی فرایندی است که با استفاده از آن کودک ، نخست من را از غير من جدا می کند.
کودک با جهانی فراتر از خود ارتباط برقرار می کند.
کودک از طریق بازی با محیط خود ارتباط بر قرار می کند.
بازی درمانی در کودکان وظیفه دشوار روان درمانی کودک را در متن بازی بر عهده دارد.
از آن جا که کودکان به شیوه ای متفاوت از بزرگسالان رفتار و تفکر می کنند روش برخورد با آنان بایستی انعکاس دهنده این تفاوت ها باشد.
بازی درمانی در کودکان روش های خود را با استفاده از تکنیک های بازی به گونه ای برداشت کرده است که با استفاده از آن ها بتواند به صورت نمادین با کودک ارتباط برقرار نماید.

بازی درمانی در کودکان :بازی چیست و چه کاربردی در درمان دارد؟ 13

فرآیند بازی درمانی در کودکان

فرایند بازی درمانی در کودکان در ارتباط با کودکانی به کار می رود که دچار پریشانی احساسی با روحی هستند.

بازی درمانی در کودکان :بازی چیست و چه کاربردی در درمان دارد؟ 15

روش های بازی درمانی در کودکان نشات گرفته از آن دسته تعاریف بازی است که تأکید آن بر روی شخص و فضای زندگی می باشد.
این تعاریف از « لوین، گرفته شده و منظور از آن تعاریفی است که بر سیستم تنش های درونی فرد توجه داشته و ضمنا شامل روش هایی می باشد که به وسیله آن با این تنش ها در بازی برخورد می شود.
به عبارت دیگر نوعی تأکید بر جنبه درون شخصی است.
منظور از تعاریفی که تأکیدش برفضای زندگی است.
آن دسته از تعاریفی که به تعامل شخص با اشياء و اشخاصی که در دنیا وجود دارد توجه داشته و همچنین نقش بازی را در شکل دادن و جهت دادن به جنبه های برون شخصی بیان می کند.
در الگوی  اریکسون Erikson مفهوم بازی به عنوان موقعیتی در نظر گرفته می شود که در آن «خود» می تواند از طریق خلق موقعیت های الگو با تجربیاتشان برخورد کرده و با برنامه و به صورت تجربی بر آنها تسلط پیدا کند.
از این موضوع به عنوان اصل راهنمای بازی درمانی در کودکان استفاده می کنند.
نظام نمادین بازی های کودکان متوجه کشمکش های ناخودآگاه است مانند دفاع در برابر ترس، دلهره، علائق جنسی و پرخاشگری با همانندی با پرخاشگران و در خود فرو رفتن به سبب ترس از خطر و رقابت و مانند آن .
در این گونه موارد، نمادهای بازی ویژگی های نمادهای رؤیا را به خود می گیرد.
به طوری که یکی از روش های ویژه ای که روانکاوی کودک برای تشخیص مسائل روانی به کار می برد، استفاده از وسایل بازی کودکان است.
کودک برای اینکه بتواند از عهده مشکلات هیجانی خودبر آید ، از بازی  تخیلی به عنوان شیوه ای مهم جهت رهایی از تنش های حاصله از اضطراب استفاده می کند.
به نظر می رسد که از طریق باز کردن و رها ساختن شخصیت، رشد زندگی عاطفی جریان سریع تری را می پیماید.

 انواع درمان از طريق رهاسازی

سه نوع اساسی درمان از طریق رهاسازی که درمانگران از آن سود می جوبند عبارتند از :

رهاسازی ساده از طریق رفتار پرخاشگرانه در پرتاب اشياء.

لذت های مربوط به دوران کودکی از قبیل مکیدن آب از شیشه شیر، ریختن آب بر روی زمین و آب بازی کردن

بازی درمانی در کودکان :بازی چیست و چه کاربردی در درمان دارد؟ 17

رهاسازی احساسات درموقعیت های استاندارد شده، مانند تجسم رقابت بین فرزندان، والدین به تنهایی ، با یکدیگر و مانند اینها

رهاسازی احساسات در موقعیتی خاص از بازی که تجربه معینی از زندگی بیمار را تشبیه می نماید

بازی درمانگر Therapical Play

متخصصان کودک Childrens Life professionals در بیمارستان کودکان ، مطالعاتی را بر اساس  بازی درمانگرانه (Therapical Play )  و بازی درمانی در کودکان پی ریزی نموده و به انجام می رسانند. بازی درمانگرانه گونه ای از بازی است که در طی آن کودک می تواند به یک حس سلطه و شایستگی در طول مدت بستری شدن در بیمارستان برسد.
بازی درمانگرانه برای ارزیابی وضعیت فیزیکی، احساس رشد و ارزیابی مفهوم بستری شدن و مراحل آن از دید کودک ، فراهم ساختن فعالیت های سرگرم کننده و دریچه ای جهت آشکار ساختن احساسات کودک، به کار گرفته می شود.
محققان به این موضوع پی برده اند که اگر اولین فعالیت ها و بازی های کودکانی که مورد اعمال جراحی و درمانی قرار گرفته اند ، در مورد حوادث و جراحاتی باشد که برایشان اتفاق افتاده است، می تواند دوره اضطراب بعد از عمل جراحی را کوتاه سازد.
کودکان نیاز دارند که بتوانند در مورد تجربیاتشان از عمل جراحی صحبت کنند.
اما به تنهایی قادر نیستند چیزهایی که تجربه کرده اند را بازگو کنند.
آنها احتیاج به موقعیتی دارند که بتوانند یافته هایشان را تکرار کنند.
با استفاده از بازی هایی که موضوع آن تجسم داستان هایی از اعمال جراحیشان باشد می توان از وسیله ای که قبلا برایشان دردآور و وحشتزا بوده به عنوان اسباب بازی استفاده کرد.
و در نتیجه با توسل به بازی های کودکانه آنها را به حالت طبیعی باز گرداند.
به همین دلیل عموما از اسباب بازی هایی که به شکل وسایل پزشکی و ابزار آلات جراحی ساخته شده اند استفاده می شود.
مثل پایه سرم، لوله و سرنگ های پلاستیکی ، چسب ، روپوش و ماسک های جراحی ، چوب زبان، بطری های پلاستیکی پر از آب به عنوان سرم که به اندازه عروسک ها باشند .

بازی درمانی در کودکان :بازی چیست و چه کاربردی در درمان دارد؟ 19

آمپول بازی نیز برای کودک بسیار دلگرم کننده است چرا که به کودک اجازه می دهد ، فرایندی را که عموما بیش از همه برای کودک ترسناک است، نمایش دهد.
در یک مطالعه مربوط به کودکان مبتلا به بیماری های مزمن ، زمان زیادی را به بازی تزریق اختصاص دادند،چنین مشاهده شد کودکانی که تزریقات و خون گیری زیادی را تجربه کرده بودند، زمان بیشتری را صرف بازی تزریق می نمودند .
آنها تزربقات را بر روی محل های ویژه و غیر ویژه با درجات مختلفی از فشار انجام می دادند.

روانشناسان برجسته بازی درمانی، در کودکان

از حدود سال های (۱۹۲۰) بازی درمانی در کودکان مورد استفاده قرار گرفت.
این فعالیت زمانی اتفاق افتاد که “آنا فرويد” (۶۶/ ۱۹۲۶) از بازی ها و اسباب بازی به عنوان وسیله ای برای برقراری ارتباط با کودکان مراجعه کننده به وی، استفاده کرد.
روان شناس تحلیلگر دیگری که در زمینه کودک فعالیت می کرد ” ملائی كلاين” (۱۹۳۲) بود که از بازی های کودکان به عنوان پایه ای برای ترجمان خواسته های کودک استفاده می کرد.
از سایر پیشگامان بازی درمانی در کودکان می توان به “دیوید لوی” (۱۹۳۸) اشاره کرد.
کودکانی که به بازی درمانی فراخوانده می شوند به روش خاص خود بازی را انتخاب می کنند.
و آن را با اسباب بازی ها، اشیا و یا سایر وسایل موجود در محیط اجرا می کنند.
ارتباط بین دنیای بازی و دنیای واقعی در چنین زمانی بسیار مشخص و آشکار نیست.
در اصل می توان گفت که در هر دوی این دنیا ها زندگی می کنیم.
اهمیت بازی های تخیلی  به این دلیل است که کودک جهانی را خلق می کند که بر آن تسلط دارد و در آن حضوری قدرتمند را تجربه می کند. بازی درمانی در کودکان محیط مناسبی برای فعالیت های کودک فراهم می آورد.
که می تواند آزاد و غير محدود کننده ، و در عین حال قابل کنترل باشد.
بر این اساس درمانگر می تواند در مورد توانایی های کلی کودک در زمینه تخیلات و ادراکات فردی و اجتماعی آگاهی نسبی بدست آورد.

بازی درمانی در کودکان :بازی چیست و چه کاربردی در درمان دارد؟ 21

اتاق بازی درمانی در کودکان

بازی درمانی در کودکان در اتاق بازی انجام می شود، اتاقی که به صورت ویژه ای طراحی شده است.
مبلمان و دکوراسیون آن نیز اسباب بازی  هایی است که کودکان به عنوان یک ابزار برای انجام بازی و ایجاد حالت های حسی به کمک درمانگر مورد استفاده قرار می دهند.

بازی درمانی در کودکان :بازی چیست و چه کاربردی در درمان دارد؟ 23

اتاق بازی درمانی در بیمارستان

در برخی بیمارستان های جهان که مخصوص کودکان هستند فضاها و مکان های مخصوص بازی کودک، خارج از فضاهای بستری و عملیات درمانی اختصاص یافته است. اتاق های بازی بیمارستان ها اتاقی است با امکانات و وسایل بازی که در آن انواع بازی و سرگرمی های متناسب با ویژگی و محدودیت های بیمار وجود دارد.
از وسایل ضروری برای اتاق بازی وسایلی برای نمایش عروسکی است.
این وسایل شامل لباس هایی برای پوشیدن و آدمک های نمایشی ، ماشین های اسباب بازی، خانه عروسک با لوازم منزل آن و مجموعه ای از دکتر و پرستار می باشد.
در اتاق بازی ، فعالیت های دیگری مثل بازی با حیوانات و گیاهان زنده، خواندن کتاب و مجلات ، بازی های فکری، درست کردن شیرینی و کاردستی توسط کودک و با همیاری پرستار،مددکار و با والدین انجام می پذیرد.

بازی درمانی در کودکان :بازی چیست و چه کاربردی در درمان دارد؟ 25

نکته مهم دیگر اینکه عملیات درمانی که شامل دارو درمانی نیز می گردد نباید در محل اتاق بازی انجام گیرد و کودک باید در اتاق بازی احساس امنیت نماید. کودک معمولا فکر می کند که اتاق بازی محلی برای تفریح است و انجام ملاقات در این اتاق باعث کاهش هیجانات ناشی از بستری شدن می گردد.

نقش والدین و درمانگران بازی درمانی در کودکان

والدین نقش مهمی در روند بازی درمانی در کودکان دارند و در تقویت این فرایند نقش مهمی را ایفا می کنند.
درمانگران به صورت منظم والدین را ملاقات می کنند تا درک درستی از اتفاقات زندگی کودک داشته باشند.
تا والدین را برای درک درست بازی کودکانشان یاری دهند.
امروزه دیگر بازی درمانی رویکردی بر مبنای حدس، آزمون و خطا و یا شم بازی درمانگر نیست.
بلکه رویکردی بسیار سنجيده است.
فلسفه آن كاملا روشن است.
پایه های رشدی آن مشخص بوده و تحقیقات نیز به رشد آن کمک می کنند.
بازی درمانی در کودکان رویکردی برای کمک به کودکان برای مواجهه و غلبه بر مشکلاتی است که در زندگی خود با آن روبرو می شوند.
شاید ماه ها وقت لازم باشد تا یافته های جدید و پژوهش های انجام شده مورد مطالعه قرار گیرد.
فقط در دانشگاه تگزاس ۲۰۰۰ مقاله جاپ شده در مجلات معتبر در ارتباط با این موضوع وجود دارد.
این آمار مربوط به سال (۱۹۹۶) است و تا کنون این تعداد حتما بیشتر شده است.
در جریان بازی ، کودک خود مدبر و راهنما است و قاعده می سازد.
اقدام به خلق جهانی می کند که بر آن تسلط می یابد .
مهارت های اجتماعی را از آن طریق بیان می کند.
از طریق بازی درمانی در کودکان نیز کودک به صورت نمادین بر ضربه ها و فشارهایی که احساس خوشحالی را از وی سلب کرده است ، فایق می آید.
یک درمانگر تربیت شده و آموزش دیده محتویات استعاره ای بازی ها را درک می کند.
فرصت می دهد کودکان مشکلاتشان را نشان دهند و خود به جستجوی راه حل بپردازند.
بازی شیوه ای طبیعی برای یادگیری رشد و بیان خود است.

بازی درمانی در کودکان :بازی چیست و چه کاربردی در درمان دارد؟ 27

منبع :
Bread Well Jackson, D.Saunder.B, Child Health
in cot company

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *